Jak powstał układ słoneczny
Dawno, dawno temu...to nie będzie bajka, ale teoria Wielkiego Wybuchu (Big Bang). Około 5-6 miliardów lat temu powstał Układ Słoneczny, który wyłonił się z obłoku gazowo-pyłkowego, przyciągającego materię w kierunku gęstniejącego jądra. Wewnątrz obłoku gaz kurczył się dużo szybciej niż w zewnętrznych warstwach i w taki sposób powstało Słońce, a pozostała materia utworzyła dookoła niego dysk. Minęło około 50 milionów lat, następowały reakcje jądrowe (wodór przechodził w postać helu), co w efekcie spowodowało, że Słońce zaczęło jaśnieć blaskiem.
We wcześniej wyodrębnionym dysku dochodziło do zderzeń cząsteczek, które łączyły się ze sobą w pył i powodowały powstawanie większych obiektów, a wśród nich planet (ciała niebieskie usytuowane na orbicie wokół Słońca). Najpierw wyłoniły się 4 planety wewnętrzne: Merkury, Wenus, Ziemia i Mars. Leżą najbliżej Słońca, mają stosunkowo małe rozmiary i posiadają twardą, skalną powłokę. Pozostałe 4 - Jowisz, Saturn, Uran i Neptun, to planety zewnętrzne. Składają się głównie z wodoru i tlenu.
Geocentryczna i heliocentryczna teoria wszechświata
Od momentu ery podboju kosmosu w latach pięćdziesiątych XX w. przez odkrycie planet poza słonecznych (planeta znajdująca się w układzie planetarnym, krążąca wokół gwiazdy innej niż Słońce) model powstania Układu Słonecznego był kwestionowany i przekształcany, bo uwzględniano coraz to nowsze informacje. Do końca XV w. panowało przekonanie o geocentrycznym systemie budowy Wszechświata, stworzonym przez aleksandryjskiego astronoma Klaudiusza Ptolemeusza. Głosił, iż nieruchoma Ziemia znajduje się w środku układu (świata), a wokół niej poruszają się po okręgach planety i Słońce. Kolejny uczony, Mikołaj Kopernik zaprezentował inną koncepcję - heliocentryczną, której istota sprowadzała się do tego, że Słońce umiejscowione jest w środku układu planetarnego, a Ziemia i pozostałe planety krążą wokół niego po kołowych orbitach, obracając się zarazem wokół własnej osi.
Układ Słoneczny ciągle ewoluuje. Za około 5 miliardów lat Słońce powiększy się wielokrotnie, stając się czerwonym olbrzymem. Planety, które są w najbliższej odległości od niego, spadną do jego wnętrza. Pozostałe planety spotka podobny los. Inna teoria głosi, że grawitacja gwiazd przechodzących w sąsiedztwie Układu Słonecznego zmniejszy orszak planet towarzyszących Słońcu i zostaną one wyrzucone w przestrzeń międzygwiezdną. Zmiany te są niezwykle trudne do przewidzenia i określane są jako chaos deterministyczny.
Jakie są obiekty w Układzie Słonecznym?
Słońce to jedyna gwiazda Układu Słonecznego. To ogromna kula gorącego gazu, składająca się głównie z wodoru i helu. Ma zdolność do produkcji energii i emisji promieniowania. Wokół Słońca krąży 8 planet (w kolejności od najbliższej do najdalszej odległości od Słońca): Merkury, Wenus, Ziemia, Mars, Jowisz, Saturn, Uran i Neptun. Wcześniejsze wyniki badań wskazywały na obecność jeszcze jednej planety - PLUTONA, ale 23.08.2006 r. stracił status planety i zalicza się go do odrębnej kategorii ciał zwanych planetami karłowatymi.
MERKURY to najmniejsza planeta, składająca się w 80% z żelaznego jądra. Jego skalista powierzchnia pokryta jest licznymi kraterami. WENUS to tzw. bliźniacza planeta Ziemi. Jej powierzchnia została ukształtowana w wyniku zjawisk wulkanicznych, a atmosfera jest bardzo gęsta, składająca się w głównej mierze z dwutlenku węgla. ZIEMIA (niebieska planeta) to jedyne znane we Wszechświecie siedlisko życia organicznego. Jej atmosferę tworzy azot i tlen. MARS (czerwona planeta) posiada urozmaiconą powierzchnię ze śladami wygasłej działalności wulkanicznej. Przypuszcza się, że na tej planecie istniała kiedyś woda i być może życie. JOWISZ to największa z planet. Składa się głównie z wodoru i helu. SATURN pod względem wielkości, budowy i składu atmosfery jest podobny do Jowisza. Jego cechą charakterystyczną są pierścienie, które składają się z różnej wielkości fragmentów lodu i skał, krążące po swoich orbitach w płaszczyźnie równika planety. URAN to gazowy olbrzym. Jest trzecią pod względem wielkości i czwartą pod względem masy planetą Układu Słonecznego. NEPTUN to najdalsza z planet olbrzymów, odkryta w 1846 r. W jego atmosferze jest zwiększona ilość metanu, co nadaje mu charakterystyczne niebieskie zabarwienie.
Spośród 8 planet Układu Słonecznego tylko Merkury i Wenus nie mają naturalnych satelitów. Wokół pozostałych krąży ponad 150 znanych obecnie księżyców. Najbardziej znanym jest Księżyc - naturalny satelita Ziemi.
Trzeba podkreślić, że SŁOŃCE I PLANETY TO NIE JEDYNE CIAŁA UKŁADU SŁONECZNEGO. Między Marsem a Jowiszem jest przerwa, którą zapełnia pas planetoid. Oprócz niego są też komety przebywające na obrzeżach zewnętrznego Układu Słonecznego poza orbitą Neptuna. Odkryto wiązkę komet tzw. Chmurę Oorta, która otacza Układ Słoneczny. Łączy się z wewnętrznym Układem Słonecznym poprzez pas Kuipera - rejon poza orbitą Neptuna, zawierający liczne, małe ciała lodowe. Inne obiekty to pył i gaz międzyplanetarny, satelity naturalne niektórych planet, ciała meteorytowe.
Loty kosmiczne
Loty statkami kosmicznymi rozpoczynają się odpaleniem rakiety nośnej, która dostarcza wstępnego ciągu do pokonania siły ciężkości i powoduje oderwanie pojazdu od Ziemi. Niektóre pojazdy pozostają w kosmosie na zawsze, część z nich ulega spaleniu, a inne docierają na powierzchnie planetarne lub księżycowe przez lądowanie bądź zderzenie. Rakiety stoją na pierwszym miejscu wśród pojazdów docierających do przestrzeni kosmicznej. Statki kosmiczne są urządzeniami zdolnymi do kontroli swojej trajektorii podczas lotu. Zakłada się, że pierwszym jego reprezentantem był moduł księżycowy Apollo, zaprojektowany do lotów załogowych.
Można wyodrębnić loty suborbitalne, w których pojazd dociera do przestrzeni kosmicznej, ale nie zostaje umiejscowiony na orbicie i wraca na Ziemię. 17 maja 2004 r. Civilian Space eXploration Team wystrzeliła pojazd GoFast Rocket do lotu suborbitalnego. Był to pierwszy w historii amatorski lot kosmiczny. Inny rodzaj trudniejszych lotów orbitalnych wymaga znacznie większych prędkości aniżeli loty suborbitalne. Loty między galaktykami uważane są za science-fiction. Do przestrzeni kosmicznej można się też dostać poprzez bezpośrednie wzniesienie. Wiele automatycznych sond eksplorujących zewnętrzne planety stosuje właśnie tę metodę.
Pierwsze możliwe do wykonania pomysły na odbycie podróży kosmicznych są przypisywane Konstantinowi Ciołkowskiemu. Napisał w 1903 r. dzieło „Eksploracja przestrzeni kosmicznej dzięki urządzeniom odrzutowym”, które było znane głównie w Rosji. Wiele wskazówek inżynierskich na temat ulepszenia rakiet można było znaleźć w publikacji Roberta Goddarda „Metoda osiągania ekstremalnych wysokości”. W październiku 1942 r. niemiecka rakieta V2 jako pierwsza dotarła do przestrzeni kosmicznej. W 1957 r. Związek Radziecki wystrzelił Sputnika 1, który został pierwszym sztucznym satelitą na orbicie Ziemi. Prymarnym lotem załogowym była misja Wostok 1 (12 kwiecień 1961 r.) pod kierownictwem kosmonauty Jurija Gagarina. Dokonano wówczas jednego okrążenia wokół Ziemi. Po wycofaniu z użytku floty amerykańskich wahadłowców kosmicznych jedynymi pojazdami stosowanymi do załogowych lotów w przestrzeń zostały chińskie statki Shenzhou i rosyjskie Sojuz. W 2004 pojazd SpaceShipOne dwa razy odbył załogowe loty suborbitalne.
W załogowych lotach kosmicznych funkcjonuje system podtrzymywania życia, określany przez NASA jako „System Kontroli Środowiskowej i Podtrzymywania Życia”. Musi on zapewnić powietrze, jedzenie, wodę, odpowiednią temperaturę, ciśnienie, a także pozbywanie się wydalin człowieka.
Loty w kosmos są bardzo niebezpieczne. Wszystkie pojazdy startowe magazynują ogromne zasoby energii. Istnieje ryzyko, że zostanie ona wyzwolona za wcześnie i zbyt gwałtownie. 17 stycznia 1997 r. wybuchła podczas startu rakieta Delta II. Podczas podróży w przestrzeni kosmicznej może dojść do utraty hermetyczności pojazdu bądź mogą się pojawić problemy z innowacyjnym wyposażeniem.
Loty kosmiczne są finansowane głównie przez rządy państw, ale w związku z tym, iż rozwija się rynek startów komercyjnych np. telewizja satelitarna, to opłacane są przez prywatne osoby czy firmy. Podróże kosmiczne, a także życie poza Ziemią, a nawet naloty tzw. obcych były doskonałym motywem przewodnim filmów. Powstało wiele produkcji, które oparte były na prawdziwych wydarzeniach. Warto tutaj wymienić słynny film Apollo 13. Jednak wiele scenariuszy opowiada o nalotach obcych, walką ludzi z pozaziemskimi cywilizacjami, a także ich poznawaniem. Doskonałym przykładem takich filmów są kultowe już Gwiezdne Wojny. Warty uwagi jest także Interstellar czy niedawno wyprodukowany Nowy Początek.
A Wam które filmy związane z tematem kosmosu i obcych cywilizacji podobały się najbardziej?
