Można być Polakiem i nie rozumieć swoich rodaków? Takie sytuacje się zdarzają i to często. Język ogólny to odmiana kulturalna języka narodowego w postaci mówionej i pisanej, używana w całym państwie. Wykorzystuje się go w szkołach, urzędach, mediach itp. Należy uświadomić sobie, że oprócz języka ogólnego, istnieją dialekty i gwary charakterystyczne dla konkretnych regionów. Każdy dialekt, który jest regionalną odmianą języka, ma pewien zasób słownictwa oraz zjawisk gramatycznych (np. specyficzną fleksję, składnię), które odróżniają go od języka ogólnego i nie są znane wszystkim mieszkańcom danego kraju. Gwara jest odmianą języka, która pojawia się na określonym, niewielkim terenie. W obrębie jednego dialektu może występować kilka rodzajów gwar.
W Polsce bardzo charakterystyczna jest gwara śląska. Według prof. Miodka to jeden z najstarszych dialektów języka staropolskiego składający się z wielu innych języków - polskiego, niemieckiego, rosyjskiego, łaciny i czeskiego. Gwara ta jest zróżnicowana w zależności od regionu. Osoba, która nie pochodzi z południa Polski, ma nierzadko problem ze zrozumieniem Ślązaka. A teraz mały quiz - co oznaczają następujące określenia? Bamontny (oszołomiony), biglować (prasować), chamster (chomik), fifrać (budzić się), gorki (gorący), mieć ała (być głupim).
Nauczenie się języka ogólnego danego kraju nie jest jednoznaczne ze znajomością jego wszystkich odmian. Przyjrzyjmy się językowi włoskiemu, który pod względem słownictwa jest najbliższy łacinie. Dominującym kodem językowym wykorzystywanym przez Włochów są jego odmiany regionalne. Język włoski, jakiego uczymy się w szkole, jest dialektem toskańskim. Został on wyniesiony do rangi języka literackiego w epoce średniowiecza, dzięki takim pisarzom, jak Giovanni Boccaccio oraz Francesco Petrarka.
Każdy region ma jeden albo więcej dialektów, które są wykorzystywane nie tylko w języku codziennym, ale i oficjalnym. Trudno jest oszacować ich dokładną liczbę oraz rozciągłość geograficzną, gdyż ich cechy językowe wzajemnie się przenikają, tworząc w ten sposób kontinuum terytorialne. Kiedy w XIX w. zaczęła wzrastać włoska świadomość narodowa i chęć zjednoczenia, to nadal problemem było zróżnicowanie językowe. Każdy chciał zachować odrębność, np. mieszkańcy Północy uważają, że reprezentanci z Południa to terroni albo tamarri, czyli wieśniaki i buraki, zaś dla Południowców, Północni to polentoni, czyli ciągli zjadacze polenty. To siebie Południowcy uważają za rdzennych Włochów. Północna część jest postrzegana, jako ta zamożniejsza, nowocześniejsza. Południe jesttaktowane, jako biedne, zacofane i brudne.
Współcześnie we Włoszech bliskość i współdziałanie języka standardowego (narodowego, ogólnego) i dialektów spowodowały, że powstały tzw. dialekty zitalianizowane, czyli regionalne odmiany języka włoskiego. Trudno jest zrozumieć Włochów, bo często łączą język ogólny z dialektem albo stosują je naprzemiennie. Aby poznać język włoski, niezbędne jest odwiedzenie i Północy, i Południa, jednak nikt nie ma 100% gwarancji, że to, czego się nauczy w szkole, wystarczy, by rozmawiać z Włochami w sposób komunikatywny i zrozumiały.
Nie tylko w języku włoskim występują duże rozbieżności w języku, ale też w hiszpańskim, który cieszy się w Polsce coraz większym zainteresowaniem. Jest wiele podręczników do nauki tego kodu językowego, ale zazwyczaj ograniczają się one do jednego z jego rodzajów używanych na Półwyspie Iberyjskim. Wynika to z faktu, iż polska tradycja nakazuje nauczać europejskich dialektów języków obcych, jak hiszpański z Hiszpanii, a nie wariantów zamorskich.
Poszczególne dialekty hiszpańskie łączy pewien wspólny szkielet leksykalny oraz gramatyczny. Warto podkreślić fakt, że różnią się zazwyczaj pod względem odmiany czasowników, użycia czasów, trybów, zaimków, przyimków oraz słownictwa np. „fasola” w Hiszpanii to „judía”, w Argentynie „poroto”, w Wenezuelii „caraota”. Wyrazy niebędące częścią składową języka potocznego są zazwyczaj rozumiane na szerszym obszarze, zatem Polak powinien bez problemu rozszyfrować ich znaczenie. Trzeba dodać, że im język bardziej potoczny, tym większe różnice leksykalne i w zasadzie czynią dialekty niezrozumiałymi. Język oficjalny jest w niewielkim stopniu zróżnicowany pod względem gramatyki, co szczególnie jest zauważalne w prasie. W świecie hiszpańskojęzycznym najtrudniej jest zrozumieć Kubańczyków, czasem Argentyńczyków.
Ogromnym wyzwaniem w przyswajaniu języka hiszpańskiego jest opanowanie akcentu i wymowy. W samej Kolumbii funkcjonuje kilkanaście lokalnych dialektów o pewnym stopniu dyferencjacji pod względem leksykalnym, gramatycznym i ogromnych różnicach fonetycznych. Sprawia to, że brzmienie jednego Kolumbijczyka jest bardziej podobne do tonu mieszkańca Madrytu niż do drugiego rodaka z innego regionu państwa. Łatwo odróżnić akcent środkowo-wschodnio-kubański od dominikańskiego i portorykańskiego.
Jeżeli Waszym celem jest zrobienie certyfikatu bądź zdanie matury to należy opanować język hiszpański z Półwyspu Iberyjskiego. W przypadku, gdy uczycie się dla siebie i z pasji macie wybór. Najbardziej dostępne są anglojęzyczne podręczniki do nauki wariantu z Meksyku. Należy podkreślić fakt, że nauka danego dialektu to w głównej mierze samodzielne czytanie materiałów (np. prasy), wyłapywanie słówek, słuchanie piosenek, oglądanie filmów bez tłumaczenia itp.
Coraz więcej ludzi decyduje się na naukę języka francuskiego, który uważany jest, jako wyjątkowo zmysłowy i finezyjny. Znajduje się na trzecim miejscu pod względem popularności studiowania. Kiedyś uważano, że francuski to język dyplomacji, salonów, inteligencji i artystów. Jest trudny do opanowania ze względu na wymowę i szereg wyjątków. Jest bardzo zróżnicowany, zarówno w obszarach zamorskich, jak i w samej Francji kontynentalnej. W grupie regionalnych odmian francuskiego warto zwrócić uwagę na prowansalski, kataloński i baskijski występujący na terenach przygranicznych z Hiszpanią, bretoński i alzacki. Dysonans w językach regionalnych dotyczy akcentu, jak też zapożyczeń i braku ewolucji językowej. Różnice te są na tyle duże, że utrudniają poprawne rozumienie się samych Francuzów, a co mówić o Polaku, który chce opanować ten kod językowy.
Angielszczyzna, która jest określana przez niektórych, jako pierwszy uniwersalny język ludzkości jest bardzo zróżnicowana geograficznie. Poszczególne jej dialekty różnią się gramatyką, słownictwem i fonetyką. Język angielski stanowi źródło tworzenia zapożyczeń prawie na całym świecie. W Wielkiej Brytanii używa się brytyjskiej odmiany języka angielskiego. To jeden z dwóch standardów angielszczyzny, stosowany w nauczaniu tego kodu językowego, bazujący na ortografii brytyjskiej. W zakresie wymowy opiera się na tzw. Received Pronunciation (inna nazwa: BBC English lub King’s Queen’s English - wymowa i akcent standardowego języka angielskiego używanego w Anglii).
Brytyjska odmiana języka angielskiego to także zbiorcze określenie wszystkich opcji języka angielskiego wykorzystywanych na terenie UK w odróżnieniu od innych rodzajów tego kodu. Biorąc pod uwagę formę mówioną, angielszczyzna brytyjska jest znaczniej zróżnicowana niż inne jej warianty używane na świecie. Żadna instytucja nie reguluje odmian dialektalnych, zatem ani jedna jej odmiana nie jest bardziej uprzywilejowana od innych. Dialekty brytyjskie dzieli się głównie na odmiany w samej Anglii oraz te, które są wykorzystywane w Walii i Szkocji.
Angielszczyzna amerykańska to odmiana języka angielskiego, która jest wykorzystywana w Stanach Zjednoczonych przez ludzi, dla których język angielski to język ojczysty. Podobną odmianą języka angielskiego posługują się mieszkańcy Kanady - angielszczyzna kanadyjska. Funkcjonuje ogólnoamerykański model poprawnego języka angielskiego (General American) oraz dialekty regionalne: bostoński, utahński, kalifornijski, środkowo-zachodni i południowo-zachodni. Afroamerykanie posługują się własnym dialektem, nazywanym African American Vernacular English (AAVE) lub Ebonics, zaś Meksykanie Chicano English i Spanglish.
Wymowa amerykańska jest bardziej konserwatywna aniżeli brytyjska, na co wskazuje fakt, iż zachowało się w niej dużo cech XVIII-wiecznej angielszczyzny brytyjskiej. Najbardziej charakterystyczna jest rozbieżność pod względem gramatyki, np. w angielszczyźnie amerykańskiej czas Past Simple przeważa nad czasem Present Perfet. Pojawiają się dysharmonie w pisowni wyrazów o specyficznych cechach, takich jak końcówki, np. brytyjskie -ise w języku amerykańskim pisane jest -ize; wyrazy zakończone w brytyjskim języku na -our, w amerykańskim kończą się na -or. Niektóre słowa pojawiają się wyłącznie w języku amerykańskim albo tylko w angielskim, a inne stały się częścią standardu międzynarodowego, np. wyraz „Congress” opisuje parlament amerykański, a „Parliament” brytyjski.
Nauka języków obcych nie jest łatwa, bo wymaga zaangażowania i skupienia. To praca z lektorem, ale istotne jest też samodzielne działanie i kształcenie ustawiczne. Języki są bardzo zróżnicowane wewnętrznie, mają liczne odmiany, które trzeba poznać, by beż żadnych problemów porozumiewać się z przedstawicielami różnych krajów.
