„Celem edukacji powinno być uczenie, jak myśleć, a nie, co myśleć” (Bill Beattie). Aby to osiągnąć niezbędne jest stworzenie odpowiednich systemów edukacji. Zaprezentujemy Wam ten, który występuje w Wielkiej Brytanii.
Zjednoczone Królestwo obejmuje Wielką Brytanię (Anglia, Walia i Szkocja) i Północną Irlandię. Kraje te realizują odrębne przepisy dotyczące edukacji. Najbardziej podobne są te, które występują w Anglii i Walii. Za strategie edukacyjne w Anglii odpowiada Department for Education and Skills. Podstawowe przepisy oświatowe powstają na poziomie centralnym, a rozporządzenia na niższym szczeblu są kontrolowane przez lokalne władze oświatowe.
W Anglii przyjęto, że dzieci do 16 roku życia (edukacja obowiązkowa) i 16-19 lat (edukacja nieobowiązkowa) mają jednakowe prawo do nauki i bezpłatny dostęp do szkół. Osoby powyżej 19 roku życia muszą już płacić za swoją edukację.
W większości angielskich szkół obowiązują mundurki. Rok szkolny jest podzielony na trzy etapy (trymestry). Pierwszy jesienny trwa od września do grudnia, drugi wiosenny od stycznia do kwietnia i trzeci letni od kwietnia do lipca. W połowie każdego trymestru uczniowie mają tygodniowe przerwy tzw. half-term. Dłuższe wakacje mają miejsce na koniec każdego z trymestrów szkolnych. W okresie Wielkanocy i Bożego Narodzenia następuje 2-3 tygodniowa przerwa od zajęć. Należy podkreślić, że w każdym rejonie jest inaczej, często też szkoły mają w innych dniach wolne.
W Anglii bardzo ważna jest frekwencja w szkole, zatem sprawdzanie listy obecności jest codziennym rytuałem. Lekcje odbywają się od poniedziałku do piątku, zwykle w godzinach 9-16 w sesjach porannych i popołudniowych. W niektórych placówkach dzieci mogą przyjść wcześniej, pobawić się albo zjeść śniadanie. Koło południa jest przerwa obiadowa. Lekcje obowiązkowe to m.in. język angielski, matematyka, a fakultatywne np. muzyka, geografia. Podobnie jak w Polsce, odbywają się wywiadówki tzw. parent’s evening. W przypadku opiekunów, którzy nie mówią po angielsku można poprosić o tłumacza.
Kolejne etapy ścieżki edukacyjnej w Wielkiej Brytanii
Pierwszy szczebel to edukacja przedszkolna/zerówka (fakultatywna) - Nursery i Pre-school - 15 godzin tygodniowo przez 38 tygodni w roku. Edukacja przedszkolna obejmuje dzieci 3-5 lat. Placówki państwowe są otwarte od poniedziałku do piątku, zazwyczaj od 9 do 15 godziny. W wakacje są nieczynne. Dostęp do nich jest bezpłatny, chociaż władze mogą narzucić niewielkie opłaty. W Anglii i Walii nie wyznaczono szczegółowych przepisów, które określałyby zasady tworzenia programów zajęć w przedszkolach. Muszą zrealizować podstawę edukacyjną, która przygotuje dzieci do późniejszego obowiązku szkolnego. Żłobek, przedszkole (Nursery Class) obejmuje 3 i 4-latki, zaś zerówka (Reception Class) 5-latki przed pierwszą klasą. Kolejny etap to szkoła podstawowa (obowiązkowa): Infant Schools (uczniowie w wieku 5-8 lat), Junior Schools (8-11 lat). Funkcjonują też szkoły dwupoziomowe, do których uczęszczają dzieci w wieku 5-11 lat - Combined Infant and Junior Schools.
W szkole podstawowej realizowane są poziomy nauczania Key Stage 1 i 2, które kończą się egzaminem SATs. Key Stage 1 (Year 1, 2, 3) to klasy 1-3, w których jest około 30 uczniów pod okiem jednego nauczyciela prowadzącego, który uczy większości przedmiotów. Pomaga mu asystent (teaching assistants). Key Stage 2 (Year 4, 5, 6) to klasy 4-6. Na tym etapie ustalane są tzw. sety, czyli poziomy nauczania. Ich oznaczenia są następujące: 1 - najlepsza grupa, 2 - bardzo dobra, 3 - dobra, 4 - dostateczna, 5, 6, 7 - dopuszczające. Liczba miejsc w danej klasie jest ograniczona, zatem trudno jest się dostać do tej najwyższej. Uczniowie mogą być przenoszeni z jednego setu do drugiego, co jest uzależnione od uzyskiwanych wyników w nauce. Zakończenie szkoły podstawowej oznacza automatyczne przejście do kolejnego etapu nauczania.
Gimnazjum High School/Secondary School to edukacja obowiązkowa, obejmująca młodzież 11-16 lat. Około 13 roku życia uczeń ponownie podchodzi do egzaminów SATs, kończących 3 etap nauki (Key Stage 3). Skala ocen to 8 (najlepsza nota) i 1 (najsłabsza). Gimnazjum (poziom nauczania Key Stage 4) jest zakończone egzaminem General Certificate of Secondary Education (GCSE), którego wynik oznaczany jest w systemie literowym A (nota najlepsza), B, C, D, E, F, G (najniższa), U (uczeń nie zdaje). Kolejny szczebel w edukacji to szkoła średnia - Further Education/College - nauka trwa do 18 roku życia. Po pierwszym roku odbywa się egzamin Advanced Subsidiary (AS level). Najlepsza ocena to A, a najsłabsza F (uczeń nie zdaje). College kończy się egzaminem A-levels, który przypomina polską maturę. Uczeń wybiera 3 przedmioty, z których znajomości jest sprawdzany. Wynik oznacza się w systemie literowym: A (nota najlepsza), B, C, D, E, F, G (najniższa), U (uczeń nie zdaje). Po tym etapie uczeń może rozpocząć edukację wyższą albo profesjonalną.
Szkoła wyższa to Higher Education. Studia w Wielkiej Brytanii są dwustopniowe. Studia licencjackie (undergraduate) są 3-4 letnie oraz magisterskie (postgraduate) 1-2 letnie. Angielskie Wyższe Uczelnie są podzielone na tzw. Stare Uniwersytety (prestiżowe, zachowujące najwyższe standardy nauczania np. Cambridge) oraz „Nowe Uniwersytety” (powstałe po 1992 r. i nie mają tak wysokiej pozycji na rynku edukacji, co ich starsze odpowiedniki). Funkcjonują też Colleges and Institutions of Higher Education, na których można zapisywać się na kursy, które dotyczą wąskiej dziedziny wiedzy. Rok akademicki rozpoczyna się w drugiej połowie września, a kończy w maju.
Przydatne określenia, które ułatwią orientację w systemie oświaty w Wielkiej Brytanii:
- Level to poziom: najwyższy to 7, a najniższy 1;
- Effort to wysiłek wkładany w lekcje: A (bardzo pilny uczeń), B (uczeń wypełnia swoje obowiązki, ale mógłby się bardziej przyłożyć), C (uczeń nie angażuje się w lekcję);
- Homework - prace domowe: 6 (bardzo dobrze), 5 (dobrze), 4 (słabo), 3, 2, 1 (bardzo słabo - uczeń nie odrabia zadań domowych).
Celem szkolnej edukacji jest rozwijanie umiejętności i zdolności uczniów. Twórcy programów edukacyjnych mają na celu pogłębianie moralnego, umysłowego, fizycznego i kulturalnego progresu dzieci oraz młodzieży. W Wielkiej Brytanii nie ma spójnego, ogólnokrajowego systemu edukacji ze względu na dużą niezależność poszczególnych części tego kraju. Najważniejsza jest jednak idea każdego systemu oświaty - ukształtować światłe umysły.
