Jedną z metod oceniania wiedzy oraz umiejętności uczniów jest wypowiedź ustna. Sposób wysławiania się młodzieży pozwala na sprawdzenie ich umiejętności komponowania słownego przekazu, wnioskowania i odpowiedniego dorobu środków językowych.
Kryteria, jakie bierze się pod uwagę podczas dokonywania oceny wypowiedzi ustnych są następujące (wykorzystano tutaj skalę punktową od najwyższej 5 do najniższej 0):
KOMUNIKACJA INTERAKTYWNA
- 5 p. Wypowiedź winna być logicznie uporządkowana, jak też musi dotyczyć określonego tematu. Uczeń bierze czynny udział w dyskusji, również sam ją inicjuje i reaguje na wypowiedzi partnerów.
- 4 p. Wypowiedź na temat i w większości logicznie ułożona. Młodzież w miarę aktywnie zbiera głos w polemice, zapoczątkowuje ją i opowiada na głosy innych.
- 3 p. Wypowiedź momentami jest chaotyczna i odbiega od głównego problemu. Uczeń tylko sporadycznie zabiera głos w debacie, słabo reaguje na osądy partnerów i raczej sam nie wszczyna rozpraw.
- 2 p. Wypowiedź nieszczególnie sensownie skonstruowana i często nie na temat. Młodzież niedostatecznie angażuje się w dyskurs, sama go nie prowokuje i bardzo słabo reaguje na wypowiedzi kolegów.
- 0 p. Wypowiedź bez ładu i nie dotycząca wskazanego zagadnienia. Uczeń bierny w czasie trwania debaty, nie reaguje na pytania partnerów, co wynika z niezrozumienia tematu.
WYMOWA I PŁYNNOŚĆ
- 5 p. Wypowiedź płynna, bez zawahań i w całości zrozumiała.
- 4 p. Odpowiedź w miarę płynna ze sporadycznymi zawahaniami, czasami niezrozumiała.
- 3 p. Przekaz nieco chaotyczny, niepewny z pojawiającymi się niedokończonymi zdaniami i momentami niezrozumiały.
- 2 p. Wypowiedź osoby niezdecydowanej, mającej tendencję do urywania zdań, co sprawia, że przekazywana treść jest niezrozumiała.
- 0 p. Odpowiedź niezrozumiała z licznymi zawahaniami, niedokończonymi zdaniami.
ZASÓB STRUKTUR JĘZYKOWYCH I POPRAWNOŚĆ JĘZYKOWA
- 5 p. Uczeń operuje bogatym zasobem struktur językowych, zdarzają mu się drobne błędy gramatyczne wynikające zazwyczaj z próby ambitnego skonstruowania rozbudowanej wypowiedzi.
- 4 p. Dobry zasób struktur językowych z pojawiającymi się niekiedy błędami gramatycznymi, które nie wpływają na prawidłowe zrozumienie przekazu.
- 3 p. Odpowiedni repertuar struktur językowych, ale dużo błędów gramatycznych, które nie wpływają jednak na zrozumienie przekazu.
- 2 p. Niewielki zasób struktur językowych, liczne błędy gramatyczne niekiedy utrudniające zrozumienie wypowiedzi.
- 0 p. Bardzo ubogi zasób struktur językowych z dużym zasobem błędów gramatycznych, które powodują niezrozumienie odpowiedzi.
ZASÓB SŁOWNICTWA
- 5p. Uczeń posiada bogaty zasób słownictwa.
- 4 p. Uczeń posiada duży zasób słownictwa.
- 3 p. Uczeń posiada odpowiedni zasób słownictwa.
- 2 p. Uczeń posiada ograniczony zasób słownictwa.
- 0 p. Uczeń posiada zbyt ubogi zasób słownictwa.
Oceniając wypowiedź ustną można wziąć też pod uwagę inaczej niż powyżej sformułowane kryteria i wprowadzić skalę ocen od 6 do 1:
- Treść
- Słownictwo
- Komunikacja, wymowa, akcent
- Poprawność gramatyczna
- Płynność
Biorąc pod uwagę wyżej wymienione wytyczne wyróżniamy następujące oceny:
6 (celująca) A -pełna ze wszystkimi niezbędnymi informacjami, przekazywanymi w sposób rozszerzony, wykraczający poza podstawowy poziom; B -zróżnicowane, bogate, pozwalające na swobodne przekazywanie wiedzy; C - wymowa naturalna, swobodna; D - bezbłędna i rozbudowana pod względem wykorzystywanych struktur; E - wypowiedź twórcza, spójna i zróżnicowana.
5 (bardzo dobra) A - pełna, zawierająca wszystkie wymagane treści; B - bogate, rozbudowane, pozwalające na swobodny przekaz; C -naturalna, poprawna pod względem wymowy i akcentu; D - poprawna i różnorodna w aspekcie zastosowanych struktur; E - spójna, samodzielna.
4 (dobra) A - wypowiedź treściwa z zasobem większości wymaganych informacji; B- odpowiednio dostosowane do przekazywanych treści; C - komunikacja odpowiednia z poprawnym akcentem; D - poprawna wymowa w zastosowaniu charakterystycznych dla danego zagadnienia struktur; E - w większości przekazu spójna, samodzielna, czasem wspomagana przez nauczyciela.
3 (dostateczna) A -zawierająca tylko fragment wymaganych informacji; B -wystarczające dla przekazywanego materiału, C- wypowiedź z niedociągnięciami, ale zrozumiała, w większości stanowiąca logiczną całość; D - zadowalająca w zakresie podstawowych struktur; E -wspomagana przez nauczyciela i tylko momentami samodzielna.
2 (dopuszczająca) A - uboga z nielicznymi wymaganymi informacjami; B - zasób słów niewielki, ale pozwalający na przekazanie części materiału; C - odpowiedź chaotyczna z niewłaściwym akcentowaniem i z licznymi błędami, ale częściowo zrozumiała; D - wypowiedź niepoprawna, ale pozwalająca na zrozumienie części wymaganych treści; E - niesamodzielna, niekompletna z licznymi podpowiedziami nauczyciela.
1 (niedostateczna) A - nie zawiera wymaganych informacji; B - słownictwo zbyt ubogie w stosunku do przekazywanych treści; C -wypowiedź niezrozumiała z niewłaściwą wymową i złym akcentowaniem; D -niepoprawna, bez wprowadzenia struktur wymaganych dla przekazania informacji; E - wypowiedź niespójna mimo pomocy nauczyciela.
PODSUMOWUJĄC: Oceniając wypowiedź ustną należy wziąć pod uwagę zawartość merytoryczną (ocena przyswojonego materiału), kompozycję (adekwatność do sytuacji komunikacyjnej i sposobu interakcji) oraz poprawność językową w zakresie stylistyki, składni, znaczenia wyrazów.
NALEŻY PAMIĘTAĆ, ŻE WYPOWIEDŹ USTNA powinna stanowić dłuższy monolog na wyznaczony temat, jak też winna być formalną i znaczeniową całością.
