Interpretacja wiersza nie taka straszna

A teraz, drogie dzieci, pomachajcie Mickiewiczowi, czyli instrukcja obsługi wiersza

Zaznaczam na wstępie: nie namawiam do tego, by wbrew sobie zapałać nagłą miłością do rymów, strof i wersów. To nie o to chodzi. O to raczej, aby uzmysłowić uczniom, a maturzystom  zwłaszcza, że po pierwsze: na egzaminie dojrzałości mają wybór jednego spośród dwóch tematów, nie są zaś skazani wyłącznie na tekst, który wierszem nie jest. I apeluję: nie dajcie sobie tego wmówić. Po drugie – nie taki diabeł straszny. Czasami interpretacja łatwego utworu poetyckiego może wyjść na dobre, a przynajmniej „na lepsze”, niż rozprawka na temat autorytetów, pisana na podstawie długiego, ciężkostrawnego fragmentu Przedwiośnia. Trzeba tylko wiedzieć, od której strony ugryźć wiersz i czego w nim szukać. I oczywiście znać środki artystyczne, które – po trzecie – i tak przydatne będą zarówno podczas ustnej części egzaminu, jak i w rozwiązywaniu zadań typu „czytanie ze zrozumieniem”.

Nauczycielu, pozwól…

W dużej mierze jest to wina nauczycieli. Nie mówię, że jakoś specjalnie się im dziwię, znam realia i wiem, że atmosfera panująca w większości szkół nie zachęca ich do tego, aby specjalnie na poezję namawiać. Utarł się stereotyp miłującego poezję belfra-wariata w grubych oprawkach, z mentalnością Adama Miauczyńskiego z Dnia Świra. To po pierwsze. Po drugie też wcale niedobre byłoby usiłowanie przeszczepienia do młodych umysłów zachwytu nad barkowymi strofami Sępa-Szarzyńskiego. Ja na przykład nie udaje, że podczas lektury Petrarki serce mi bije jak oszalałe, a przy Norwidzie łkam. Bo nie łkam.

Mimo wszystko: gusta są różne. Nie wszystkim odpowiada literatura romantyczna, a ci, którym odpowiada nie przepadają na przykład za realizmem Ludzi bezdomnych i cierpią, gdy Judym znów siada pod rozdartą sosną. Dlatego grunt to przygotować młodzież i do interpretacji tekstu poetyckiego i do pisania rozprawki na podstawie fragmentu prozy. Szczerze wierząc w to, że wybrać powinni sami, nie rozumiem, jak można – a to się dzieje – zakazywać interpretacji wiersza na maturze. Już od września krzyczeć: „Nie, nie róbcie tego”. „To dla was za trudne”. „Wiersz równa się niezdana matura”. „Niech wam tylko nie przychodzi do głowy…”.

I tak dalej. To nie jest dobre. Szczególnie w kontekście nowej matury i tego, że zawsze na tekst poetycki można trafić podczas egzaminu ustnego. I co wtedy? Wtedy fakt, że poezji się nie kocha, ma w nurcie wydarzeń majowych jak najmniejsze znaczenie.

nauka

Jak to się robi?

Patrzysz na temat rozprawki i czujesz, że coś jest nie tak. Że nie odpowiada Ci motyw vanitas ani motyw wojny, do której, w trakcie powtórek, nie zdążyłeś dojść, bo akurat ślęczałeś nad biologią. Wtedy właśnie możesz rzucić okiem na opcję numer dwa, którą jest właśnie wiersz.

Krok pierwszy: zwróć uwagę, czyj tekst jest. Jeśli to utwór kogoś bardziej niż znanego, o którym cokolwiek wiesz, to już dobry krok. Na 80 proc. Krzysztof Kamil Baczyński napisał o wojnie, a Jan Kochanowski chwalił stateczne życie. Wiedza tego rodzaju wyłącznie pomoże w interpretacji. Jeśli natomiast autora nie znasz, lub znasz nazwisko, ale nie kojarzy Ci się ono z konkretną tematyką, po prostu (krok drugi) wiersz przeczytaj. Nie, nie: „przeleć wzrokiem”. Prze-czy-taj. Jeśli nie rozumiesz absolutnie nic, albo coś tam rozumiesz, ale niewiele, przeczytaj drugi raz (znów, co trzeba podkreślić trzykrotnie, przeczytaj u-waż-nie). Jeśli za trzecim razem nie rozumiesz nic, wróć do prozy. Jeśli coś zaczyna świtać, pochyl się nad wierszem. I spróbuj odpowiedzieć na następujące pytania…

  1. Najpierw jednym słowem: o czym tekst jest? O wojnie, miłości, matce, Polsce, przyjaźni, wolności, młodości czy zupełnie prywatnych przeżyciach podmiotu lirycznego? O rozpoznanym motywie możesz napisać już we wstępie („W literaturze każdej epoki spotkać można motyw miłości…” itd.)
  2. Potem odpowiedz sobie raz jeszcze: no to o czym jest wiersz? Tylko za drugim razem postaraj się uszczegółowić treść. Załóżmy, że tekst dotyczy wojny. Ale czy jest on bezsensie wojny, czy jest relacją z wojny, czy wspomnieniem wojny, czy próbą odnalezienia się w normalnym życiu po wojnie? Te szczegółowe rozpoznania zostaw sobie na akapit kolejny, we wstępie już nie baw się w szczegóły.
  3. Kto tu zabiera głos? Czy słyszymy osobę mówiącą? Czy jest to liryka bezpośrednia, np. „Nocą słyszę, jak coraz bliżej / drżąc i grając krąg się zaciska”, czy bezosobowe spojrzenie, w którym nie słyszymy żadnego „ja” (liryka pośrednia): „W dzień końca świata / Kobiety idą polem pod parasolkami / Pijak zasypia na brzegu trawnika / Nawołują na ulicy sprzedawcy warzywa”.
  4. Jeśli podmiot słyszymy: kim on jest? Gdy nie wiadomo kim, także grzecznie o tym informujemy. Gdy mówi „Ja, Napoleon” wiemy, że podmiotem lirycznym jest Napoleon, ale czasem określić możemy go bardziej swobodnie: „Podmiotem lirycznym jest ktoś, kto tęskni”, „Podmiot liryczny to osoba, która zastanawia się nad sensem życia” itd. O podmiocie możesz jednym słowem wspomnieć we wstępie, a bardziej szczegółowo – opisać w treści wypracowania.
  5. Jak wiersz jest napisany? Czyli: mając już podmiot i treść wiersza, teraz przeczytaj wszystko raz jeszcze, po kolei, strofa po strofie i wyłap na początek środki artystyczne (a nawet wtedy, gdy jest ich mało, napisz o tym śmiało – „Wiersz nie obfituje w środki artystyczne”). Sprawdź, czy nie pojawiają się przypadkiem odniesienia do innych epok (w sensie: widząc zdanie „leciałem jak Ikar”, napisz, że podmiot odwołuje się do starożytnej mitologii, a konkretniej do lotu Ikara, który…), określ nastrój (smutny? wesoły? refleksyjny? ponury? tragiczny?), ewentualnie styl (wzniosły? prosty?). I tyle.
  6. Ułóż wszystko w sensownej kolejności. W zakończeniu pozwól sobie na refleksje własne. Co przypomina Ci ten tekst, czy robi wrażenie, czy nie bardzo (a ma prawo nie robić żadnego wrażenia, słowo!). Czy Twoim zdaniem porusza tematykę aktualną czy też nie. I pamiętaj, że zakończenie to Freestyle, jest Twoje.

Po przećwiczeniu tego wszystkiego kilkanaście razy, zwłaszcza pod czujnym okiem kogoś, kto poezję wykładać potrafi, zyskujesz na maturze z polskiego realny wybór. A dodatkowo jesteś przygotowany na to, aby w spotkaniu z wierszem nie spanikować.   

… a właściwie po co masz to potrafić?

A po to, że od matury 2014/2015 zdajemy egzamin ustny (wcześniej był to pseudoegzamin, powiedzmy sobie szczerze). A na ustnym szansa na wylosowanie wiersza jest spora. Zasady jego interpretacji są na niej wprawdzie prostsze (mniej czasu, to i łatwiejsze wiersze), ale za to rzucona rękawica konieczna do podjęcia. Dlatego dla spokoju ducha warto rzecz przećwiczyć. Jeśli zaś przy okazji to i owo Ci się spodoba, to tylko chwała, Tobie, nauczycielowi, albo korepetytorowi.

Do dzieła!


Autor: Ewa Frączek - doktor nauk humanistycznych. Profesjonalnie przygotowuje do matury z języka polskiego czy historii. Analiza wiersza, pisanie wypracowań czy czytanie ze zrozumieniem nie będą już spędzały snu z powiek maturzystom.

Profil użytkownika w serwisie e-korepetycje.net>>

Potrzebujesz pomocy z innymi formami wypowiedzi pisemnych?

Zapisz się na listę, aby otrzymać e-book "Jak napisać" będący zbiorem porad na temat 10 form wypowiedzi pisemnych.

Te artykuły też mogą Ci się spodobać

Układ słoneczny, planety, podboje, loty...

Dawno, dawno temu...to nie będzie bajka, ale teoria Wielkiego Wybuchu (Big Bang). Około 5-6 miliardów lat temu powstał Układ Słoneczny, który wyłonił się z obłoku gazowo-pyłkowego, przyciągającego materię w kierunku gęstniejącego jądra. Wewnątrz obłoku gaz kurczył się dużo szybciej niż w zewnętrznych warstwach i w taki sposób powstało Słońce. Co powstało w dalszej kolejności? O tym w poniższym artykule.

Niezbędnik maturzysty 2018 - biologia i chemia

Zestaw maturalny z nauk biologii i chemii przygotowany w ramach akcji "Udana matura 2018".

Dodaj ogłoszenie
Najpopularniejsze artykuły
10 najlepszych aplikacji do nauki języków obcych

Znajomość języka obcego jest praktycznie niezbędna w dzisiejszym świecie. W poniższym tekście przedstawimy Wam 10 aplikacji mobilnych, które umożliwiają naukę różnych języków obcych.

Jakie książki wybrać, aby dobrze przygotować się do matury z matematyki?

Jakie książki wybrać, aby dobrze przygotować się do matury z matematyki? Ciężko na to pytanie odpowiedzieć, ponieważ na rynku jest bardzo dużo pozycji. Przedstawiamy subiektywną listę od naszego korepetytora.

Matura ustna z angielskiego - przydatne zwroty

Zebraliśmy zwroty z języka angielskiego, które musisz znać przed egzaminem ustnym.

Baza testów
e-korepetycje.net
Marketing internetowy w edukacji
Pobierz darmowe ebooki
i zapisz się na newsletter.
e-book




Raport cen korepetycji 2023